Kısaca Mübadele

1912-1922 yılları arasındaki savaşlar nedeniyle Balkanlar’da, Ege Adalarında ve Anadolu’da büyük acılar yaşandı. Balkan Savaşı sonrasında yüz binlerce Müslüman savaşta yenik düşen Osmanlı ordusunun peşi sıra korku ve panik içinde doğdukları toprakları terk ederek Anadolu ‘ya sığındı. Benzer trajedi, 1922 yılında Kurtuluş Savaşında yenik düşen Yunan ordusuyla beraber Anadolu’yu terk eden Rum Ortodoksların başına geldi. Bir ay gibi kısa bir süre içinde yüz binlerce Rum Ortodoks Yunanistan’a sığındı. Bu durum Yunanistan’da büyük sıkıntılara ve kaosa yol açtı. Yunanistan’ın nüfusu bir anda dörtte bir oranında arttı.

Lozan Barış Konferansı toplandığında öncelikle sığınmacılar ve esirler konusu ele alındı. İngiltere temsilcisi Lord Curzon’un teklifi ve Milletler Cemiyeti görevlisi Nansen’in raporu doğrultusunda; Yunanistan’da yerleşik Müslümanlarla Türkiye’de yerleşik Rum Ortodoksların zorunlu göçünü öngören Mübadele Sözleşmesi imzalandı. Bu sözleşme uyarınca; İstanbul’daki Rum Ortodokslar ile Batı Trakya’daki Müslümanlar hariç Yunanistan’da yerleşik bütün Müslümanlar Türkiye’ye, Türkiye’de yerleşik bütün Rum Ortodokslar Yunanistan’a gönderildi. Mübadele sözleşmesinin kapsamına 18 Ekim 1912 tarihinden sonra yurtlarını terk etmiş olanlar da alınarak mülteciler sorununa bir çözüm bulunmuş oldu.

ZORUNLU GÖÇÜ içeren bu sözleşme ile iki milyon civarında insan yurtlarından kopartılarak, yeni yerleşim bölgelerinde yaşamaya mecbur edildi. Tarihimizdeki bu kitlesel ve zorunlu göçe kısaca mübadele, bu insanlara da mübadil deniyor.

Lozan Mübadilleri Vakfının Kuruluş Gerekçesi

Yunanistan ve Türkiye’de mübadele ile göç eden kitlelerin yaşadıkları sürece baktığımızda; Türkiye’den Yunanistan’a göç edenlerin kültür, sanat ve folklorik değerlerini korumak için çeşitli etkinlikler yaptıklarını, dernekler, vakıflar kurarak örgütlendiklerini, kültür ve sanat merkezleri, araştırma enstitüleri, müzeler kurduklarını görüyoruz.

Yunanistan’dan Türkiye’ye göç edenlerin ise yaygın ve etkin bir örgütlenme içine girmedikleri görülmektedir. Vakıf kuruluncaya kadar bir kaç akademisyenin dışında bu konuya pek eğilen de olmamıştır. Oysa göç edenler; bilgi birikimlerini, kültür, sanat ve folklorik değerlerini de beraberinde taşımışlardır. Bizler, bugünkü kültürümüzün oluşumunda önemli etkisi olan değerlerin ve yakın tarihimizin ciddi biçimde ve bilimsel olarak araştırılmasının önemli bir görev olduğuna inanıyoruz.

Ayrıca her iki ülke topraklarının tarihi zenginliği ve insanlığın ortak mirası kabul edilmesi gereken kültür varlıklarının yeterince korunmamış olduğunu düşünüyoruz. “İnsanlık Mirası” olan bu kültürel varlıklara sahip çıkılması için her iki ulusun ve uluslararası kültür kurumlarının duyarlı olmasını sağlayacak çabalara ihtiyaç vardır.

Günümüzde, halkların yakınlaşmasının dünya barışı açısından ne denli önem taşıdığı bilinmektedir. Bizler, Türkiye ve Yunanistan halkları arasında, 17 Ağustos 1999’da meydana gelen Körfez depremi ve 7 Eylül 1999’da meydana gelen Atina depremi sonrası yaşanan dostluk havasının kalıcı ve giderek diğer halklara örnek olmasının objektif şartlarının, her iki ülke mübadilleri arasındaki iletişimin güçlendirilmesi ile oluşturulabileceğini düşünüyor ve bu nedenle Türkiye’deki mübadillerin bir an önce örgütlenmesi gerektiğine inanıyoruz.

İşte bu gerçekleri göz önüne alan bizler; bir grup mübadil, mübadil çocuğu ve torunu bir araya geldik. 1999 yılının Kasım ayında bir girişim olarak başlattığımız çalışmalar, 30 Kasım 2000 tarihinde hazırlanan ve noterde onaylatılan vakıf senedinin 25 Nisan 2001 tarihinde tescil edilmesiyle tüzel kişilik kazandı.

Vakfımızın tescili 25 Mayıs 2001 tarihinde Resmi Gazetede yayınlanarak kesinleşti.

Sizlerin katkı ve desteğiyle giderek güçleneceğimize ve kalıcı işler yapacağımıza inanıyoruz.

Vakfın Amacı

Türkiye Büyük Millet Meclisi hükümeti ile Yunan hükümeti arasında 30 Ocak 1923 tarihinde Lozan şehrinde imzalanan “Nüfus Mübadelesi Sözleşmesi” kapsamına giren mübadillerin;

  • Kültür, sanat, folklorik değerlerini korumak, yaşatmak,
  • Yakın tarihimizi ve mübadeleyi bilimsel olarak araştırmak, belgelemek,
  • Mübadillerin geride bıraktıkları insanlık mirası olan kültür varlıklarının korunması için çaba göstermek,
  • Türkiye ve Yunanistan halkları arasındaki dostluk, sevgi ve işbirliğini geliştirmek ve barış kültürünün yerleşmesi için çaba göstermek,
  • Mübadiller ve sonraki kuşaklar arasındaki sosyal ve kültürel dayanışmayı ve yardımlaşmayı sağlamaktır.

Vakfın Çalışma Alanları

a- Mübadele ve yakın tarihimizle ilgili bilimsel çalışmalar yapar. Üniversitelerin ilgili bölümleri ile uzman kişi ve kurumlarla işbirliği içinde sözlü tarih, müzik, folklorik derleme çalışmaları yapar veya yaptırır.

b- Mübadillerin geride bıraktıkları kültür varlıklarının, tarihi eserlerin envanterini yaparak bunların korunması, onarım ve bakımının sağlanması için her iki ulusun ve uluslararası kültür ve diğer kurumların duyarlı olmasını sağlayacak çalışmalar yapar. Bu konuda üniversitelerin ilgili bölümleri, UNESCO, Avrupa Birliğinin ilgili birimleri, Kültür Bakanlığı ile diğer uzman kişi ve kuruluşlarla işbirliği yapar.

c- Mübadiller arasında sevgi ve dostluk bağlarını kuvvetlendirmek için geziler düzenler, mübadillerin geldikleri yerleşim yerleri ile göç ettikleri yerleşim yerlerinin kardeş yerleşim yerleri olması için çaba sarf eder. Bu tür çalışmalar için yerel yönetimlerle işbirliği yapar.

d- Türkiye, Yunanistan, Akdeniz ve Balkan ülkeleri halkları ve gençleri arasında dostluk, sevgi ve işbirliği duygularını geliştirecek kültür, sanat, spor ve turizm etkinlikleri düzenler. Eğitim-öğretimin ve müzelerin karşılıklı düşmanlık doğuracak öğelerden arındırılması için çalışır. Bu amaç doğrultusunda faaliyet gösteren yurt içindeki ve yurt dışındaki kuruluşlarla yasaların izni doğrultusunda işbirliği yapar.

e- Kültürel ve tarihi değeri olan her türlü belge, evrak, fotoğraf, film, afiş, kitap, günce, giyim eşyası ve her türlü anı eşyalarının derlenmesi, arşivlenmesi, korunması ve araştırmacıların kullanımına sunulması için çalışmalar yapar.

f- Mübadele ve yakın tarihimizle ilgili araştırmalar, yararlı çalışmalar yapan, barış kültürünün gelişmesine katkıda bulunan kişi ve kurumlara teşvik ödülleri verir.

g- Vakfın uzmanlık alanına giren konularda seminer, konferans, panel, sempozyum ve kollokyumlar, yarışmalar, konserler ve festivaller düzenler, kurslar açar.

h- Üyelerin yararlanması için kitaplık, lokaller, bakım ve dinlenme evleri açar.

ı- Vakfın amaçları doğrultusunda kitap, broşür, yıllık, dergi, bülten, takvim vb. yayınlar. Kaset, CD-Rom, dokümanter film, radyo ve TV programları hazırlar veya hazırlatır. Bu alanlarda danışmanlık hizmeti verir.

i- Vakfın amaçlarına uygun ve hizmet vermek amacıyla ihtisas komisyonları kurar, bilimsel ve kültürel danışma kurulları oluşturur.

j- Tüm bu alanlarda benzeri yerli ve uluslararası kuruluşlarla yasaların izni doğrultusunda işbirliği yapar

Lozan Mübadilleri Vakfı’nın Üyeleri ve Organları

Vakıf Kurucu Üyeleri

Sefer Güvenç, Ahmet Atilla Karaelmas (vefat) , Müfide Pekin, Füsun Çeliker, İbrahim İşler ( vefat), Gürdal Koç (vefat), Çimen Turan, Mustafa Bozbey, Bilgin Alanbey, Arif Ümit İşler, Vedia Elgün, Melih Kırlıdoğ, Hatice Canan Pak, Hatice Nur Taşan, Yüksel Kiraz, Mübeccel Hepbayraktar (vefat), Fuat İnak, Reşat Nuri Tesal (vefat), Hüsnü Karaman, Semra İnak.

Mütevelli Heyet Üyeleri

Sefer Güvenç, Müfide Pekin, Füsun Çeliker, Çimen Turan, Mustafa Bozbey, Bilgin Alanbey, Arif Ümit İşler, Vedia Elgün, Melih Kırlıdoğ, Hatice Canan Pak, Hatice Nur Taşan, Yüksel Kiraz, Fuat İnak, Hüsnü Karaman, Semra İnak, H.Turan Okar, Muammer Ketencoğlu, Mert Rüstem, Gültan Kelemci, Erdoğan Akter, Fitnat F. Sönmez, Semra Bayrı, İbrahim Durgut, Turan Tayan, Nurten Ergevin, Lütfü Karadağ, Sami Vodina, Şengün Alacaklı, Aylin İkiışık, Serhat Güvenç, Aycan Yılmaz, Yavuz Başarır, Şule Kılıç, Filiz Çalışlar Yenişehirlioğlu, Süleyman Mazlum, Esat Halil Ergelen, Sadrettin Soylu, M. Çetin Özer, Akın Üner, Şener Aybey, Sema Elgün, Emine Tutku Vardağlı, Nüshet Ak, Gökçe Bayındır Goularas, Erol Uzsoy, Füsun Çoşkuner, Ertuğrul Ersan Ölçer, İbrahim Zeki Şen, Erhan Güzel, Belgin Çallıoğlu, Mehmet Hakan Uzbek, Oğuz Altay, Reha Erekli, Taner Yasav, Bilge Yıldırım Gönül, Yasemin Öğretmenoğlu Ağaoğlu, Ömer Kamil Oral, Mustafa Akın Özerdem, Yusuf Süleyman Kardağ.

Vakıf Yönetim Kurulu

Asıl: Arif Ümit İşler (Başkan), Emine Tutku Vardağlı (Başkan Yardımcısı) , Sefer Güvenç (Genel Sekreter), Süleyman Mazlum (Sayman), Erol Uzsoy, Esat Halil Ergelen, Semra Bayrı.

Yedek: Mehmet Hakan Uzbek, Serhat Güvenç, Sadrettin Soylu, Melih Kırlıdoğ, Nushet Ak, Bilge Gönül,Yasemin Ağaoğlu Öğretmenoğlu

Vakıf Denetim Kurulu

Asıl: Füsun Çeliker, Şule Altan, Süleyman Karadağ

Yedek: Hatice Nur Taşan, Sami Vodina, Oğuz Altay