- Ödülün ismi:
Lozan Mübadilleri Vakfı 100. YIL MÜBADELE BİLİM ÖDÜLÜ
- ÖDÜL GEREKÇESİ:
Sayın Prof. Dr. Kemal Arı’nın değerli çalışmalarından önce MÜBADELE-Zorunlu Göç konusu Türkiye’deki akademisyenler tarafından bütün boyutları ile araştırılmamış, sorgulanmamış ve değerlendirilmemiştir.
Gerçi, M.Mihri Belli 1940 yılında ABD’nin Missouri Üniversitesine “Türkiye ve Yunanistan Arasında Gerçekleşen Zorunlu Nüfus Mübadelesine Ekonomik Açıdan Bir Bakış” adlı bir yüksek lisans tezi sunmuştur. Bu tez LMV dostları tarafından arşivlerin tozlu raflarından indirilerek vakfa ulaştırılmış ve ancak 2004 yılında Türkçeye çevrilerek yayımlanmıştır. Yine 1949 yılında Safiye Bilge Temel 1949 yılında Standford Üniversitesine “ Mübadeleye Yol Açan İhtilafların Analizi” adlı bir yüksek lisans tezi sunmuştur. Bu tez de 2014 yılında Türkçe’ye çevrilmiş ve vakıf yayınlarından çıkmıştır. Bu tez çalışmaları akademik ortamda ya bilinmiyordu ya da mübadele konusuna ilgisiz kalınmıştı.
Sayın Prof. Dr. Kemal Arı’nın, ÖNCE 1988’de “1923 Türk-Rum Mübadelesi Sonrasında İzmir’de Göçmenler”, ardından da 1993 yılında yoğun emek harcayarak hazırladığı “Mücadele’de Türkiye’de Göçmenler” adlı doktora tezine kadar Türkiye’de yapılmış başkaca bir doktora ya da yüksek lisans tezi yapılmamıştır. Diğer bilim dallarında, edebiyat ve sanat alanında da Mübadele konusu görmezden gelinmiştir.
Mübadele konusu ancak 1995 yılında ilk baskısı yayımlanan “ BÜYÜK MÜBADELE-Türkiye’ye Zorunlu Göç (1923-1925) adlı kitabının piyasaya çıkışı ile böylesi önemli bir konunun farkına varılmıştır. Şu ana kadar 7 baskı yapan (ilk altısı Tarih Vakfı Yurt yayınları, genişletilmiş metin olarak son baskısı Türkiye İş Bankası (2023) Yayınlarından çıkan “BÜYÜK MÜBADELE” kitabı Mübadele çalışmalarının kutup yıldızı olmuştur. Kitapta zorunlu göç bütün boyutları ile ve ayrıntılı olarak irdelemiştir. Bu çalışma bir referans kitabı olmuştur. Kitabın alıntı yapılmayan cümlesi yoktur.
Sayın Prof. Dr. Kemal Arı, akademik çalışma olarak Mübadele konusu dışında; azınlıklar, göçler, Türk denizcilik tarihi, İzmir kent tarihi; Türkiye’nin sosyal ve ekonomik tarihi; biyografi ve tarih araştırma yöntemleri üzerine araştırmalar yaptı ve kitaplar yazdı. Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği’nde göç ve mülteci konularında beş ayrı seminer sundu. 8. Kalkınma Planına dış göçler komisyonu çalışmalarıyla katkıda bulundu. Bornova ve Konak kent belleklerinin hazırlanması projelerini yönetti.
Selanik Atatürk Evi ve İzmir Atatürk Müzesi’nin iç tasarım ve sergi çalışmalarını yürüten ekibin başında yer aldı. Bu müzelerde gösterime sunulan 10 ayrı belgeselin senaryo metinlerini yazdı. Ayrıca Karşıyaka “Milli Mücadele Parkı ve Müzesi”nin tarihsel kurgusunu ve danışmanlığını yaptı.
Yıllardır Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlke ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü Müdürü olarak görev yapmaktadır. Bir tarih profesörü, akademisyen ve yazar olarak bu görevi sırasında yurt içinde ve yurt dışında (ABD, Almanya, Hollanda vd) sayısız konferanslara, sempozyumlara, söyleşilere katıldı.
Çalışma alanı ile ilgili 35 kitabı ve değişik dillerde yayınlanmış 200 civarındaki makalenin yanı sına tarihi konular üzerine yazılmış roman, öykü, tiyatro ve radyofonik oyun ve belgesel senaryo metinleri yazdı.
Sayın Prof. Dr. Kemal Arı, Büyük Mübadele konusunda yapmış olduğu çalışmalarla mübadil çocukları ve torunlarının gönlünde taht kurdu. Yaralarımıza merhem oldu. Unutulan/unutturulan mübadillerin Türkiye’de, Yunanistan’da ve dünyada tanınmasına katkıda bulundu. Mübadele konusunda yapılan bilimsel çalışmalara ışık oldu. Çalışmaları Mübadil kimliğinin yeniden keşfine yol açtı. Günümüzde her mübadil çocuğu veya torunu göğsünü gere gere ben bir Mübadilim diyebiliyor artık.
BU NEDENLERLE,
Sayın Prof. Dr. Kemal Arı, Lozan Mübadilleri Vakfı 100.Yıl MÜBADELE BİLİM ÖDÜLÜ’NÜ hak etti.
Biz, Lozan Vakfı Yönetim Kurulu olarak, Lozan Antlaşması ve Mübadele Sözleşmesi’nin yüzüncü yıldönümünde günümüz dünyasında bir milyara yakın insanın göç yolunda olduğunu hep hatırımızda tutarak, bu yıl ilk kez düzenlediğimiz mübadele çalışmaları bilim ödülümüzü sayın Prof. Dr. Kemal Arı’ya sunmaya oy birliğiyle karar verdiğimizi bildirmekten onur duyarız. İstanbul, 20 Eylül 2023
LOZAN MÜBADİLLERİ VAKFI YÖNETİM KURULU